Էկոցիդի վտանգ Արցախում. դիմում միջազգային կառույցներին

Հարգելի՛ գործընկեր,

Համոզված ենք, որ տեղյակ եք սեպտեմբերի 27-ից ցայսօր շարունակվող ՝ Լեռնային Ղարաբաղի՝ Արցախի տարածաշրջանում, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սանձազերծված պատերազմի մասին, որի, նույնիսկ հումանիտար հրադադարի կնքման մասով, միջազգային հանրության կողմից նախաձեռնած բազմաթիվ ջանքերն ապարդյուն էին:

Հարավային Կովկասում սանձազերծված այս լայնամասշտաբ պատերազմի ընթացքում փաստագրվել են մի շարք պատերազմական հանցագործություններ, որոնց թվում՝ հայ զինվորների գլխատումներ, հայկական դրոշներով փաթաթված քաղ. բնակչության սպանդ, մշակութային-հոգևոր արժեք հանդիսացող եկեղեցու հրթիռակոծում, քաղաքացիական ենթակառուցվածքների միտումնավոր հրետանակոծում, որոնց թվում՝ դպրոցներ, բնակելի շենքեր, քաղաքային շուկա և նույնիսկ ծննդատուն:

Հայաստանի և Արցախի ողջ բնապահպանական հանրույթն ու քաղաքացիական հասարակությունը, որոնց թվում՝ տեղական, տարածաշրջանային կառույցներ և միջազգային բնապահպանական կազմակերպություններ, գիտնականներ և գիտական ինստիտուտներ հերթական անգամ ցնցվեցին հոկտեմբերի 30-ին՝ ականատեսը լինելով Արցախի տարածաշրջանի բնական էկոհամակարգերի և կենսապահպան անտառների նկատմամբ գործած ռազմական հանցագործությունից:

ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպանի կողմից փաստագրված տվյալների համաձայն ադրբեջանական ռազմական ուժերը Արցախի կուսական անտառային էկոհամակարգը թիրախավորել են կիրառելով սպիտակ ֆոսֆորային քիմիական զինամթերք, ինչը միջազգային մարդասիրական իրավունքի, սովորութային իրավունքի նորմերի ու սկզբունքների, Ժնևյան կոնվենցիաների, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի համապատասխան կոնվենցիաներով ու փաստաթղթերով նախատեսված դրույթների կոպտագույն խախտում է:

Ցայսօր շարունակվող լայնամասշտաբ պատերազմը տարածաշրջանի բնական էկոհամակարգերի ու կենսաբազմազանության լուրջ սպառնալիքներից է: Հիշեցնենք, որ մեր տարածաշրջանը միջազգային առաջատար բնապահպանական կառույցների կողմից ճանաչվել է որպես աշխարհի կենսաբազմազանության թեժակետերից մեկը, ասել է թե՝ պիտի պահպանվի համաշխարհային մակարդակով:

Մեր տարածքը հայտնի է էնդեմիզմի բարձր մակարդակով՝ բնական կենսամիջավայր ապահովելով ավելի քան 6000 բուսատեսակների, 153 տեսակի կաթնասունների և 400 տեսակի թռչունների համար, ինչը համաշխարհային բնական ժառանգություն է: Արցախում հայտնաբերված բույսերի և կենդանիների հարյուրավոր տեսակներ ներառված են ինչպես տեղական Կարմիր գրքում, այնպես էլ համաշխարհային՝ IUCN/ԲՊՄՄ կարմիր ցուցակում՝ որպես անհետացման եզրին գտնվող, համաշխարհային պաշտպանության տակ գտնվող տեսակներ:

Հայաստանն ու Արցախը հայտնի են իրենց կուսական անտառներով, որոնք տարածաշրջանի ամենաբազմազան անտառային էկոհամակարգերից են և կարևոր դեր են խաղում ամբողջ տարածաշրջանի կայուն զարգացման և էկոլոգիական հավասարակշռություն պահպանելու համար, իսկ տեղաբնիկները մեծապես կախված են անտառների բարիքներից: Հազարամյակների ընթացքում ձևավորված ավանդական գիտելիքները նույնպես խորապես կապված են անտառների հետ և ձևավորել են տեղաբնիկների հարուստ մշակույթն ու կենցաղը:

Արգելված զինամթերքի կիրառումը փաստացի վտանգում է մասնավորապես անհետացման եզրին գտնվող գորշ արջի, բեզոարյան այծի, հայկական մուֆլոնի, լուսանի, անգղերի և վերջապես՝ տարածաշրջանի հազվագյուտ, անհետացման եզրին գտնվող Պարսկական (Կովկասյան) ընձառյուծի գոյությունն, որ իր միգրացիան է կատարում նաև Մռավի լեռնաշղթայով՝ անցնելով ՀՀ-ի, Արցախի, Իրանի ու Ադրբեջանի տարածքներով:

Վերացնելով կարևոր ապրելավայրեր ու ոչնչացնելով մի ամբողջ էկոհամակարգ՝ սպիտակ ֆոսֆորական զինամթերքը կուտակվում է հողի և գետերի մեջ, տարիներով աղտոտելով ստորգետնյա ջրերը՝ այդպիսով վերածվելով տարածաշրջանային մասշտաբի սպառնալիքի Հարավային Կովկասում ապրող բոլոր ազգերի համար՝ այդ թվում ադրբեջանցիների:

Սպիտակ ֆոսֆորային զինամթերքի օգտագործումն հակասում է բոլոր բնապահպանական միջազգային կոնվենցիաների դրույթներին՝ Բեռնի կոնվենցիայից, Նագոյայի արձանագրությունից մինչև Հելսինկիի և Ռոտերդամի կոնվենցիաներ, որոնք վավերացված են ինչպես Հայաստանի, այնպես էլ Ադրբեջանի կառավարությունների կողմից: Թեպետ քիմիական զենքի մասին միջազգային կոնվենցիան միտված է պաշտպանելու համաշխարհային բնակչության 98%-ին, այն ակնհայտորեն շրջանցում է Հայաստանում և Արցախում բնակվող էթնիկ հայերին, ինչը մենք անընդունելի ենք համարում:

Քիմիական զենքի այս տեսակը միջազգային հանրույթն օբյեկտիվորեն ճանաչում է որպես ռազմական հանցագործություն:

Բնության պահպանությունը քաղաքական և ռազմական սահմաններ չի՛ ճանաչում, քանի որ բոլորս ապրում ենք միևնույն տարածաշրջանում և օգտվում միևնույն կենսական ռեսուրսներից:

Սպիտակ ֆոսֆորային զինատեսակի կիրառումը կենսաբազմազանությամբ հարուստ այսպիսի տարածաշրջանում անխոս կհանգեցնի բնապահպանական աղետի ու աներկբայորեն կվերածվի տարածաշրջանային էկոցիդի:

Ներկա զարգացումները շարունակում են սպառնալ հարավկովկասյան տարածաշրջանին, և այս աղետը կանխարգելելու նպատակով կոչ ենք անում Ձեզ, որպես ոլորտի առաջատար կազմակերպություն՝

Խնդրում ենք նաև մեզ՝ ներքոստորագրյալներիս, տեղեկացնել Ձեր՝ որպես բնության և կենսաբազմազանության պահպանման համար ջանքեր գործադրող, ունիվերսալ հումանիտար արժեքների ջատագով կազամակերպության կողմից նախաձեռնած գործողությունների ու հետագա քայլերի մասին՝ միտված Արցախյան տարածաշրջանում էկոցիդը կանխելուն, որ բազմաթիվ անհետացման եզրին գտնվող տեսակների ապրելավայր է ու չի ճանաչում ռազմաքաղաքական սահմաններ:

Տեսանյութերը՝ https://www.youtube.com/watch?v=qk4WBNmiygo

Հարգանոք՝

1. Վայրի բնության և մշակութային արժեքների պահպանման հիմնադրամ

2. Էկո -աղբ բնապահպանական ՀԿ

3. Երևանի Օրհուսի կենտրոն

4. ՀՀ ԳԱԱ Ա․Թախտաջյանի անվան Բուսաբանության ինստիտուտ

5. Արևորդի ՀԿ

6. Գրին Էյջ ՀԿ

7. Հայաստանի Ամերիկյան համալսարան, Հարություն Ալպետյան, թափոնների կառավարման մասնագետ

8. ԲԼԵՅԱՆ բնապ., սոց. և բիզնեսի աջակցման ՀԿ

9. Հայկական Բնապահպանական Ճակատ

10. ԱրԱվես թռչունների պահպանման միություն

11. Ինֆորմացիայի Ազատության կենտրոն

12. Էկոնյուզ բնապահպանական տեղեկատվական կայք

13. Վայրի կենդանիների դիտարկման գործակալություն

14. Կանաչ Հայաստան բնապահպանական կրթական ՀԿ

15. Համաշխարհային անկախ երիտասարդական միավորում

16. Դոկտոր սինեմա երիտասարդական ՀԿ

17. Լյուքսեմբուրգ-Հայաստան բարեկամության ասոցիացիա

18. Ուսուցում և իրազեկում ՀԿ- Լյուքսեմբուրգ

19. Հայկական բուսաբանական ընկերություն ՀԿ

20. Սպիտակ ջոկատ բնապահպանական ՀԿ

21. Ռազմավարական զարգացման գործակալություն ՀԿ

22. Կենսաբանների հայկական միություն ՀԿ

23. Սոլյուշն Հաբ ՀԿ

24. Էկոլոգիական հասարակական միություն

25. ԲԵՄ երիտասարդների առաջադիմական գործունեության կենտրոն

26. ԷկոԼուր տեղեկատվական ՀԿ

27. Տարածքային զարգացման և հետազոտությունների կենտրոն ՀԿ

28. Հանրային իրազեկման և մոնիտորինգի կենտրոն ՀԿ

29. Դինգո Թիմ ՀԿ

30. SALU/ Sensibilité et Attention, Լյուքսեմբուրգ

31. Հայկական Բնապահպանական Ցանց (ԱՄՆ )

32. Lab Inclusion (Ֆրանսիա)

33. Մեկ Առողջություն կոալիցիա

34. Էյ Թի Փի (Armenia Tree Project)

35. Սվիդեա ընկերություն (Sweden)

36. 500 կմ Հայաստանում նախաձեռնություն

37. Բլեսկ ՍՊ բնապ. գնահատման ընկերություն

38. Դալմա – Սոնա հիմնադրամ

39. Ավանդական բժշկության համալսարան

40. Հայ կանայք հանուն առողջության և առողջ շրջակա միջավայրի

41. Սպիտակ ջոկատ բնապահպանական ՀԿ

42. Հայաստանի անտառներ բնապահպանական հկ

43. Աջակցություն բուսաբանական այգուն բարեգործական հիմնադրամ

44. Ազգային ջրային համագործակցություն ՀԿ

45. Կայուն ջրային միջավայր ՀԿ

46. Մայ Ֆորեսթ Արմենիա ՀԿ

47. Սպառողների խորհրդատվության կենտրոն ՀԿ

48. Համայնքային համախմբման և աջակցության կենտրոն ՀԿ

49. Մաքուր Գորիս ՀԿ

50. Կանաչ արահետ ՀԿ

51. Թրանսփարենսի ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոնին